ರತ್ನಮಂಜರಿಯ ರತ್ನಗಳು

ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚಿತ್ರಗೀತೆಗಳೆಲ್ಲ ಕೆಲವು  ಸಿದ್ಧ ಮಾದರಿಗಳಲ್ಲೇ ಇರುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಕೆಲವು ಗೀತೆಗಳು ಈ ಸಿದ್ಧ ಮಾದರಿಗೆ ಹೊರತಾಗಿದ್ದು ತಮ್ಮ uniquenessನಿಂದಾಗಿ ಗುಂಪಿನಿಂದ ಬೇರೆಯಾಗಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತವೆ. ಶಂಕರ್ ಜೈಕಿಶನ್ ಅವರ ಅಜೀಬ್ ದಾಸ್ತಾಂ ಹೈ ಯೆ ಮತ್ತು ಆಜ್ ಕಲ್ ತೆರೆ ಮೆರೆ ಪ್ಯಾರ್ ಕೆ ಚರ್ಚೆ ಹರ್ ಜಬಾನ್ ಪರ್   ಇತ್ಯಾದಿ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಇಂತಹ ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಬಹುದು. ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ರಾಜನ್ ನಾಗೇಂದ್ರ  ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶನವಿದ್ದು 1962ರಲ್ಲಿ ತೆರೆ ಕಂಡ ರತ್ನಮಂಜರಿ ಚಿತ್ರದ ಯಾರು ಯಾರು ನೀ ಯಾರು ಮತ್ತು ಗಿಲ್ ಗಿಲ್ ಗಿಲಿ ಗಿಲಕ್ಕ ಹಾಡುಗಳು ಇಂತಹವೇ. ಏಕೆಂದರೆ ಈ ರೀತಿಯವು ಮತ್ತೆ ಬರಲಿಲ್ಲ.  ಈ ಎರಡು ಹಾಡುಗಳು ahead of time  ಎಂದೆನ್ನಿಸಿದರೆ  ಆ ಚಿತ್ರದ   ಉಳಿದ ಹಾಡುಗಳು  50ರ ದಶಕದವೋ ಅನ್ನಿಸುವಂತಿದ್ದು ಜನಪ್ರಿಯತೆಯಲ್ಲಿ ಕೊಂಚ ಹಿಂದೆ ಬಿದ್ದಿದ್ದವು.  ಬೆಂಗಳೂರು, ಧಾರವಾಡ ಆಕಾಶವಾಣಿ ನಿಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಎರಡು ಹಾಡುಗಳು ಅನುರಣಿಸದ  ದಿನವೇ ಇದ್ದಿರಲಾರದು. ಈಗಲೂ ಇವು ರೇಡಿಯೊ ನಿಲಯಗಳ ಮೆಚ್ಚಿನವುಗಳಾಗಿದ್ದು ಆಗಾಗ ಕೇಳಲು ಸಿಗುತ್ತವೆ. ಮುಂದಿನ ಸಲ ರೇಡಿಯೊದಲ್ಲಿ ಬಂದಾಗ ಈ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ನೆನೆಸಿಕೊಂಡು ಆಲಿಸಿ. ಹೆಚ್ಚು ಆನಂದಿಸುವಿರಿ! ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಬರೆದವರು ಚಿತ್ರದ  ನಿರ್ದೇಶಕರೂ ಆಗಿದ್ದ ಹುಣಸೂರು ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ.  ಚಿತ್ರದ ವಿವರಗಳಲ್ಲಿ  10 ಮಂದಿ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕ ಗಾಯಕಿಯರ ಹೆಸರಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು.  ಆಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆಯಾ ಹಾಡಿನ ಅವಶ್ಯಕತೆಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಗಾಯಕರನ್ನು ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳುವ ಪರಿಪಾಠವಿತ್ತು. ಆದರೆ 1970ರ ದಶಕದ ನಂತರ ಕೆಲವೇ  ಧ್ವನಿಗಳು ಎಲ್ಲ ರೀತಿಯ   ಹಾಡುಗಳಲ್ಲೂ ಕೇಳಿಸತೊಡಗಿ ಚಿತ್ರ ಸಂಗೀತ ಏಕತಾನತೆಯಿಂದ ಸೊರಗಿತು.

ಯಾರು ಯಾರು ನೀ ಯಾರು

ಇದು ಸ್ವತಃ ನಾಗೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಣಿ ಎಂಬ ಗಾಯಕಿ ನರಸಿಂಹರಾಜು ಮತ್ತು ಎಂ. ಎನ್. ಲಕ್ಷ್ಮಿದೇವಿ ಅವರಿಗಾಗಿ  ಹಾಡಿದ ಗೀತೆ.  ಇದರ ಸಾಹಿತ್ಯ ರುಂಡ ಮತ್ತು ಮುಂಡ ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾಗಿದ್ದ ಒಂದು ಮಾಯಾವಿ ಹೆಣ್ಣು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದ ಒಂದು ಗಂಡಿನ ಸಂಭಾಷಣೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿದೆ.  ಹಾಡನ್ನು ಕಣ್ಣು ಮುಚ್ಚಿ ಆಲಿಸಿದರೂ ಈ ಚಿತ್ರಣ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಮೂಡುತ್ತದೆ. ನನಗೆ ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ಸಿನಿಮಾ ನೋಡುವ ಅವಕಾಶ ಒದಗಿರಲಿಲ್ಲ.  ಆ ಮೇಲೊಮ್ಮೆ ಇದು ಟಿ.ವಿ.ಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾದಾಗ ಅಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಣಗೊಂಡುದಕ್ಕಿಂತ ಮನಸ್ಸಿನ ಕಲ್ಪನೆಯೇ ಹೆಚ್ಚು ರಮ್ಯ ಎಂದು ನನಗನ್ನಿಸಿತ್ತು.  ಗಾಯಕರ ಅತ್ಯಂತ ಸ್ಪಷ್ಟ ಉಚ್ಚಾರ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿ ಶಾಲಿ voice throw ಈ ಹಾಡಿನ ವಿಶೇಷತೆ.  ಅದರಲ್ಲೂ ‘ರ’ಕಾರದ ಉಚ್ಚಾರವಂತೂ ಅಚ್ಚರಿ ಮೂಡಿಸುವಂತಿದೆ.  ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತಾ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ break, take off ಮಾಡುವ ಢೋಲಕ್ ಮುಖ್ಯ ತಾಳವಾದ್ಯವಾಗಿ ಮ್ಯಾಂಡೊಲಿನ್ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿರುವ ಮಿತ ಹಿಮ್ಮೇಳವಿದೆ.  ಆರಂಭದ ಭಾಗದಲ್ಲಿ  chinese temple bells ಎಂಬ ಉಪಕರಣದ ಕಿಟಿಕಿಟಿಕಿಟಿಕ್ ಎಂಬ ಸದ್ದು ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತದೆ.  ಕೊನೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ರುಂಡ ಮುಂಡ ಸೇರಿಸುವಾಗಿನ ಮ್ಯಾಂಡೊಲಿನ್ effect ಕೂಡ ಮಜವಾಗಿದೆ.  ಕ್ಲಾರಿನೆಟ್ ಕೊಳಲುಗಳ ಜಂಟಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ಓ. ಪಿ. ನಯ್ಯರ್ ಛಾಪು ಇದೆ. ಅದುವರೆಗೆ ಹೆದರಿ ನಡುಗುತ್ತಿದ್ದ ಗಂಡು ಪಾತ್ರ ಹಾಡಿನ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ‘ಇನ್ನಿವರು ಹೆದರಲಾರ್ರು’ ಅಂದಾಗ ಕೇಳುಗರಿಗೂ ಒಂದು ರೀತಿ ನಿರಾಳ ಅನ್ನಿಸುತ್ತದೆ.  70ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ನಾನು ಟೇಪ್ ರೆಕಾರ್ಡರ್ ಕೊಂಡ ಮೇಲೆ ಈ ಹಾಡನ್ನು ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಹಳ ಪ್ರಯತ್ನ ಪಟ್ಟಿದ್ದೆ.  ಕೊನೆಗೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಹೋಟೆಲೊಂದರಲ್ಲಿ ಚಹಾ ಕುಡಿಯುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಜೊತೆಗೊಯ್ದಿದ್ದ ಟೇಪ್ ರೆಕಾರ್ಡರನ್ನು ಮೇಜಿನ ಮೇಲಿರಿಸಿ ಬೆಂಗಳೂರು ಆಕಾಶವಾಣಿಯಿಂದ ಪ್ರಸಾರವಾದ ಇದನ್ನು ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಸಿಕೊಳುವಲ್ಲಿ ಸಫಲನಾದೆ. ಸಾಹಿತ್ಯ ಓದುತ್ತಾ ಈಗ ಹಾಡು ಆಲಿಸಿ. ನೀವು ಬೇರೆಡೆ ಕೇಳುವ ಈ ಹಾಡಿಗೂ ಇಲ್ಲಿರುವುದಕ್ಕೂ ಸ್ವಲ್ಪ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ. ಏನೆಂದು ಗುರುತಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿ.

ಯಾರು ಯಾರು ನೀ ಯಾರು
ಎಲ್ಲಿಂದ ಬಂದೆ ಯಾವೂರು
ಬದುಕಿದ್ದ ಜನರು ಇಲ್ಯಾರು ಬರರು
ಬಂದವರು ಬದುಕಲಾರ್ರು

ಯಾರು ಯಾರು ನೀ ಯಾರು
ಎಲ್ಲಿರುವೆ ಬಂದು ಮುಖ ತೋರು
ಯಾಕಿಲ್ಲಿ ಜನರು ಬಂದುಳಿಯಲಾರ್ರು
ಏನಿದರ ಗುಟ್ಟು ಸಾರು

ನೋಡು ನೋಡು ನಾನಿಲ್ಲಿ
ಎಲ್ಲಿ
ಗಿಡದಲ್ಲಿ
ಉಳಿದಿದ್ದೆಲ್ಲಿ
ನೋಡು ನೋಡು ನಾನಿಲ್ಲಿ
ನಿನ್ನ ಬೆನ್ನ ಹಿಂದುಗಡೆಯಲ್ಲಿ
ಅಯ್ಯಯ್ಯಯ್ಯೋ ಭೂತ ಕಾಣಿಸಿತು ಮಾತನಾಡಿಸಿತು
ಪ್ರಾಣ ಹೋಗೊ ಗತಿ ಬಂತು
ಅಯ್ಯೊ ಗಂಡೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಧೈರ್ಯ ತಾಳು
ಹೇಳೊ ಮಾತು ಕೇಳು


ದೇವಕನ್ಯೆ ನಾನಯ್ಯ
ನನ್ನ ಜೀವ ಉಳಿಸೊ ಮಹರಾಯ
ದೇವಕನ್ಯೆಯೋ ದೆವ್ವಕನ್ಯೆಯೋ
ಯಾವ ಪೀಡೆಯೋ ತಿಳಿಯೆ
ಮೂರ್ಖನಾಗದಿರು ಮೂರ್ಛೆ ಹೋಗದಿರು
ಮದುವೆ ಆಗು ಬಾ ಎದುರು
ರುಂಡ ಒಂದು ಕಡೆ ಮುಂಡ ಒಂದು ಕಡೆ
ಮದುವೆ ಆಗೋದ್ಯಾವ್ಕಡೆ
ಅಯ್ಯೊ ಗಂಡೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಧೈರ್ಯ ತೋರ್ಸು
ರುಂಡ ಮುಂಡ ಸೇರ್ಸು

ಯಾರು ಯಾರು ನೀ ಯಾರು
ಎಲ್ಲಿಂದ ಬಂದೆ ಯಾವೂರು
ಬದುಕಿದ್ದ ಜನರು ಹೆದರೋಡುತಿದ್ರು
ಇನ್ನಿವರು ಹೆದರಲಾರ್ರು

ಗಿಲ್ ಗಿಲ್ ಗಿಲಿ ಗಿಲಕ್ಕ

ಎಸ್. ಜಾನಕಿ ಅವರ ever green ಹಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಅಗ್ರ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿರುವ ಇದು ಅತಿ ವೇಗ ಹೊಂದಿದ್ದು ಹೆಚ್ಚು ಸಾಹಿತ್ಯ ಭಾಗ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸಂದರ್ಭಕ್ಕೆ ತಕ್ಕ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದ  ಪ್ರಾಸಬದ್ಧವಾದ ಅಣಕು ಶಬ್ದಗಳೇ ಜಾಸ್ತಿ ಇದರಲ್ಲಿ. F Sharp ಅಂದರೆ ಕಪ್ಪು 3ರ ಶ್ರುತಿಯಲ್ಲಿ  ಜಾನಕಿಯವರ ಧ್ವನಿ ಸುಲಲಿತವಾಗಿ ತಾರ ಸಪ್ತಕದ ಪಂಚಮವನ್ನು ಸ್ಪರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಡಿನ ವೇಗಕ್ಕೆ ಸರಿಸಾಟಿಯಾಗಿ ವಿವಿಧ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ನುಡಿಸಿದ ಅನಾಮಿಕ ಕಲಾವಿದರೆಲ್ಲರ ನೈಪುಣ್ಯವನ್ನು ನಾವು ಮೆಚ್ಚಲೇ ಬೇಕು. ಹಾಡಿನ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವ ಏರು ಶ್ರುತಿಯ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಲಾವಣಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಢೋಲಕಿಯ ನುಡಿತ ಹಾಡನ್ನು ಬೇರೆಯೇ ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಒಯ್ದಿದೆ.  ಹಿಂದಿ ಚಿತ್ರರಂಗದಲ್ಲಿ ಪಾರಸ್ ಮಣಿ ಚಿತ್ರದ ಉಯಿಮಾ ಉಯಿಮಾ ಯೆ ಕ್ಯಾ ಹೋಗಯಾ ಎಂಬ ಅತಿ ವೇಗದ ಹಾಡಿಗೆ ನುಡಿಸಿದ ಕಲಾವಿದರಿಗಿಂತ ನಾವೆನೂ ಕಮ್ಮಿ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಸಾಬೀತು ಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ  ಇದನ್ನು ನುಡಿಸಿದ ಅಜ್ಞಾತ ಕಲಾವಿದರು.  ಹಾಡಿನ ಕೊನೆಯ 25 ಸೆಕೆಂಡುಗಳಷ್ಟು ಕಾಲದ climax ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ನಾವು ಭರದಿಂದ ತಿರುಗುವ ಗಾಳಿ ಸುಳಿಯಲ್ಲಿ ಮೇಲಕ್ಕೇರುತ್ತಾ ಕೊನೆಗೆ ಧೊಪ್ಪನೆ ಕೆಳಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದ ಅನುಭವವಾಗುತ್ತದೆ!

ಗಿಲ್ ಗಿಲ್ ಗಿಲ್ ಗಿಲ್ ಗಿಲ್ ಗಿಲ್ ಗಿಲ್ ಗಿಲಿ
ಗಿಲಕ್ಕ್ ಕಾಲಗೆಜ್ಜೆ ಝಣಕ್ಕ್ ಕೈಯ ಬಳೆ
ಠಣಕ್ಕ್ ಝಣಕ್ಕ್ ಹಾ ಹಾ ಹಾ
ಗಿಲ್ ಗಿಲ್ ಗಿಲಿ ಗಿಲಕ್ಕ್ ಕಾಲಗೆಜ್ಜೆ ಝಣಕ್ಕ್
ಕೈಯ ಬಳೆ ಠಣಕ್ಕ್ ರಂಗೆದ್ದಿತೊ
ನಿನ್ನ ಕಂಡು ಹಾರಿ ಕುಣಿಯೊ ಭುಂಗೆದ್ದಿತೊ
ಕೋಡಿಯಂತೆ ಹರಿದು ಬಂದ ಈ ಸ್ಪೂರ್ತಿಗೆ
ಜೋಡಿ ಇತ್ತು ಆಡು ಬಾರೊ ನನ್ನೊಂದಿಗೆ
ಜೋಡಿ ಇತ್ತು ಆಡು ಬಾರೊ ನನ್ನೊಂದಿಗೆ

ನೀರ ನಿನ್ನ ಕಣ್ಣ ಬಾಣ ಹಾರಿ ಬಂದು ನನ್ನ ಪ್ರಾಣ
ನಿನಗಾಯಿತೋ ನೇಹ ನನಸಾಯಿತೋ
ಆಸೆ ಬಳ್ಳಿ ಹೂವ ಬಿಟ್ಟು ರಾಶಿ ಜೇನ ತುಂಬಿ ಇಟ್ಟು
ತುಳುಕಾಡಿತೋ ನಿನ್ನ ಹುಡುಕಾಡಿತೊ
ಮೋರೆ ತೋರಿ ಗಿರಕ್ಕ ಮೊರೆಯ ಕೇಳಿ ಸರಕ್ಕ
ಮರುಕ್ಕ ತೊರೊಕ್ಕೆ ಮುರುಕ ಯಾತಕೊ
ಕಣ್ಣುಗಳ ಥಳಕ್ಕ್ ತನುವಿನ ಬಳಕ್ಕ್
ಮನಸಿನ ಕುಲುಕ್ಕ್ ರಂಗೆದ್ದಿತೊ
ನಿನ್ನ ಕಂಡು ಕರಗಿ ಜೀವ ಝುಮ್ಮೆಂದಿತೋ
ಕೋಡಿಯಂತೆ ಹರಿದು ಬಂದ ಈ ಸ್ಪೂರ್ತಿಗೆ
ಜೋಡಿ ಇತ್ತು ಆಡು ಬಾರೊ ನನ್ನೊಂದಿಗೆ
ಜೋಡಿ ಇತ್ತು ಆಡು ಬಾರೊ ನನ್ನೊಂದಿಗೆ

ದಟ್ಟ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ದಿವ್ಯವಾದ ಮಲ್ಲೆ ಹೂವು
ಮುಟ್ಟಿಲ್ಲವೋ ದುಂಬಿ ಮುಟ್ಟಿಲ್ಲವೋ
ನಿನ್ನ ಬಿಟ್ಟು ಅನ್ಯರತ್ತ ಹಾರಲಿಲ್ಲ ಹೂವ ಚಿತ್ತ
ಸಟೆಯಲ್ಲವೋ ಮಾತು ಸಟೆಯಲ್ಲವೋ
ಕೊಟ್ಟು  ಭಾಷೆ ಕರಕ್ಕೆ ಕಟ್ಟು ತಾಳಿ ಉರಕ್ಕೆ
ಪ್ರಾಣಕ್ಕೆ ಪ್ರೇಮಕ್ಕೆ ನೀನೆ ನಾಯಕ
ಕಣ್ಣುಗಳ ಥಳಕ್ಕ್ ತನುವಿನ ಬಳಕ್ಕ್
ಮನಸಿನ ಕುಲುಕ್ಕ್ ರಂಗೆದ್ದಿತೊ
ನಿನ್ನ ಕಂಡು ಕರಗಿ ಜೀವ ಝುಮ್ಮೆಂದಿತೋ
ಕೋಡಿಯಂತೆ ಹರಿದು ಬಂದ ಈ ಸ್ಪೂರ್ತಿಗೆ
ಜೋಡಿ ಇತ್ತು ಆಡು ಬಾರೊ ನನ್ನೊಂದಿಗೆ
ಜೋಡಿ ಇತ್ತು ಆಡು ಬಾರೊ ನನ್ನೊಂದಿಗೆ

ಈ ರತ್ನಮಂಜರಿ ಚಿತ್ರ ಅಂತರ್ಜಾಲದಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಣೆಗೆ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಆದರೆ  ಹಾಡುಗಳ ಭಾಗ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ  ಕ್ಷತಿಗೊಂಡಿರುವುದರಿಂದ ನೋಡಿದರೆ ರಸಭಂಗವಾಗುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಜಾಸ್ತಿ.